Бұл тұжырымдама туралы "Теңізшевройл" компаниясы мен Tengrinews.kz сайтының "Бизнес-мектеп: Ірі мұнай-газ саласына қамтушы болудың жолы қандай?" атты бірлескен жобасының аясында бизнес-кеңесші және IBS Consulting Group халықаралық консалтингтік компаниясының негізін қалаушы Виталий Киричек айтып береді.
"Корпоративтік" сөзінің өзі латын тіліндегі corporatio деген сөзден шыққан, аудармасы "бірлестік, қауымдастық" дегенді білдіреді. Виталий Киричек "Корпоративтік мәдениет" ұғымын ұжым ішіндегі өзара іс-әрекеттің қабылданатын және орындалатын ережелерінің жүйесі, команда құндылықтары және сыртқы ортадағы мақсаттарға қол жеткізу принциптерінің кешені. Оның айтуынша, бұл компанияның мәдени ДНҚ-сы іспеттес және төмендегідей нәрселерге әсер етеді:
Команданың бірлігі
Жұмыс берушінің бренді
Өнім сапасы және қызмет көрсету
Даму жылдамдығы және инновация
Бизнес-модельдің маржиналдығы
Тәуекелге төзімділік
Шешім қабылдау жылдамдығы
Стратегияны іске асыру сапасы және тағы басқалар
Егер біз компания қызметкерлері тарапынан терминге анықтама берсек, онда бұл - команданың мақсаттары мен құндылықтарын біріктіруге жауап ретінде пайда болатын ұжым ішіндегі айрықша атмосфера.
Егер қалыптасқан ұжым болса, онда бұл ұжымда қалыптасқан қарым-қатынас мәдениеті де бар. Мәселе бұл мәдениеттің компанияның стратегиясын жүзеге асыруға және оның қызметкерлерінің әлеуетін жүзеге асыруға қаншалықты көмектесетіндігінде болып тұр. Мен көптеген жобаларда ұжымды ортақ құндылықтар мен мақсаттар төңірегінде біріктіруге бағытталған іс-шаралардың болмайтынын көріп жүрмін. Айқындалған мақсат пен құндылықтар, белгіленген ережелер тек қажетті бірлікті жариялау болып табылады. Корпоративтік мәдениет оны енгізу бойынша тұрақты, шығармашылық жұмысқа жауап ретінде бизнестің активіне айналады, - деп түсіндіреді Виталий Киричек.
Егер сіз табысты, пайдасы мол бизнес құрып, оны ұдайы дамытқыңыз келсе, корпоративтік мәдениетті қалыптастырмай, оған қол жеткізе алмайсыз. Бұл мәдениеттің дұрыс құрылған моделі сіздің компанияңызға сенімді қарым-қатынасқа құрылған тұтынушылар мен серіктестерді, сондай-ақ өз ісінің мамандарын тартуға көмектеседі. Корпоративтік мәдениет команданың ойлау моделін қалыптастырады. Ал ойлаудың дәлдігі шешімдер мен нәтижелердің сапалы болуына алып келеді. Нәтижесінде компания бірқатар бәсекелестік артықшылықтарға ие болады:
Біртұтас құндылықтары мен нормалары ортақ адамдар ішкі қақтығыстарды шешу үшін өз уақыттары мен күштерін жұмсамайды (өйткені олардың арасында қақтығыстар мен келіспеушіліктер сирек кездеседі), олардың басты назары біртұтас мақсаттарға жетуге және бизнес-модельді жетілдіруге бағытталған;
Қазіргі бизнес ортасы көптеген өзгерістер мен белгісіздіктерге ұшырайды. Бизнес-модельдің тұрақтылығының құпиясы тез бейімделу қабілетінде. Командада өзін-өзі дамыту, вариативті ойлау, күйректікке қарсы тұру сияқты қасиеттерді дамытатын компаниялар сыртқы ортаның турбуленттілігіне нақты және жедел жауап бере алады, сонымен қатар тәуекелдерді белсенді басқара алады.
Тиімді корпоративтік мәдениет ерекше ахуалды қалыптастырады - командалық "химия", команданың қатысуын арттырады, компанияның процестері мен өнімдерін жетілдіруге ынталандырады. Идея беруді дәстүрге айналдыру олардың санын көбейтеді. Ал сан әрқашан сапаға айналады. Осылай жасағанда, ұжым да, тұтунышы да ұтады. Тұтынушы сапалы қызмет пен өнімді алады. Команда компанияның қызметіне белсенді қатысу және ықпал ету арқылы алға қойылған мақсаттарға қол жеткізеді.
Мәдениет кәсіпорынның экономикалық тиімділігіне де әсер етеді және мынадай әрекеттерге ықпал етеді:
Корпоративтік мәдениеттің негізін әрдайым компания басшысы қалайды. Өз бизнесін аша отырып, ол өзінің болашаққа деген көзқарасын қалыптастырады, қызметкерлерге, кестеге, жұмыс орындарына, т.б. өз талаптарын қояды. Сол себепті әр компанияның өз мәдениеті бар. Тиімді корпоративтік мәдениетті қалыптастыру үшін:
Компанияда қалыптасқан корпоративтік мәдениет пен стратегияның қаншалықты синхрондалғанын талдаңыз. Ұжымда ұзақ мерзімді мақсаттарға жетуге қандай атмосфераның барынша ықпал ететінін қарастырыңыз;
Компанияның миссиясын, яғни оның әрі қарай қызмет етуінің мәнін (пайда табудан басқа) тұжырымдаңыз;
Командаңызбен бірге компанияның құндылығын жобалаңыз және келісіңіз. Мұндай кезде мынадай сұрақтар көмектесе алады: Біз қалай өмір сүреміз? Біз неге сенеміз? Қайда бара жатырмыз?;
Қызметкерлерге осы құндылықтарды жеке басыңыздың өнегесі арқылы жеткізіңіз. Құндылықтарды декларациялау өзгерістерге әкелмейді. Көшбасшының айрықша мәдениетін көрсететін қылықтары ғана саналы түрде әрекет етуге қалауын оятып, сенімін ұялатады;
Оқыту жүйесін енгізіңіз. Корпоративтік құндылықтарға сәйкес дағдыларды дамыту;
Корпоративтік құндылықтардың даму динамикасын өлшеу әдісін анықтаңыз. Мысалы, егер компания құндылықтарының бірін "Тұтынушыға бағдарлау" деп жариялаған болса, онда ол тұтынушы базасының қанағаттану деңгейін өлшеуі керек;
Қызметкерлерді компанияның құндылықтары негізінде таңдаңыз. Егер жаңа қызметкерлер осы мақсаттар мен құндылықтарды ұстанса, барлығына бір бағытта жүру оңай болады;
Корпоративтік символдар мен ерекше дәстүрлерді енгізіңіз
Команданың жетістіктерін жүйелі түрде атап өтіңіз
Материалдық емес мотивация мен ынталандыру жүйесін құрыңыз. Үздік қызметкерлерді тренингтерге, шеберлік сағаттарына, біліктілікті арттыру курстарына жіберіп тұрыңыз;
Компанияның бизнес-процестерін оңтайландыруға желілік қызметкерлерді тартыңыз.
Тиімді корпоративтік мәдениетті қалай құруға болады?
Компаниялар менен корпоративтік мәдениетті нөлден бастап дамытуды сұрағанда, көбінесе компанияларда командалық синергияны қалыптастыруға қажетті рәсімдерді, рәміздерді, оқиғаларды, тұрмыстық жағдайларды, марапаттарды, оқыту іс-шараларын, көшбасшылық құзыреттерді құру қажеттілігі туындайды. Бірақ бұл жерде корпоративтік мәдениеттің сырттан әкелетін нәрсе емес екенін түсіну маңызды. Корпоративтік мәдениет - бұл ұжымда бар нәрсені жандандыру.
Сонда ғана біз компаниямен бірге трансформация жоспарын құрамыз. Оның міндетіне мыналар кіреді:
Ұжымды біріктіру
Стратегиялық мақсаттарға жету
Нарықта бәсекелестік артықшылықтарға ие болыңыз.
Әдетте мұндай түрлендірулерден не шығатынын Виталий нақты мысалдармен көрсетеді.
(Алкогольсіз сусындар өндірісі)
(Өсімдік шаруашылығына арналған жабдықтарды өндіру және дистрибьюциялау)
(Шай өндірісі)
(Машина жасау)
(Киім өндірісі)
Корпоративтік мәдениетті дамытудың бастауы бар, бірақ соңы жоқ екенін түсіну де маңызды. Бұл - жүйелі, дайындалған және креативті әрекеттерді қажет ететін үздіксіз жұмыс.
Мысалы, егер біз кәсіпорынның экономикалық тиімділігін арттырғымыз келсе, ұжымның жұмысты ұйымдастырудағы мәселелерді мойындауы және команданың әрбір мүшесінің жалпы нәтиже үшін жауапкершілікті қабылдауы үшін жағдай жасауы қажет. Бұған мыналар көмектеседі:
1. Бас директордың ұжымға өзгерістер мен перспективалардың қажеттілігін негіздеу туралы үндеу тастайды;
Бас директордың ұжымға жұмысты ұйымдастырудың әлсіз жақтарын анықтау, мінез-құлықтың жаңа стандарттарының арқасында ашылатын өзгерістер мен перспективалардың қажеттілігін негіздеу туралы үндеу тастайды;
2. Компания менеджментінің жеке өнегесі;
3. Басқа нарықтардағы кәсіпорындардың тиімділігін көрсету;
4. Сіздікінен жоғары тиімділікпен жұмыс істейтін кәсіпорындарға экскурсиялар ұйымдастыру;
5. Ұжымды оқыту;
6. Мотивация жүйесін өзгерту;
7. Бастамаларды төменнен жоғары қарай ынталандыру.
Корпоративтік мәдениет корпоративтік басқару тетігі болып табылады. Соңғысы экологиялық және әлеуметтік басқарумен бірге ESG (environmental, social, governance) стандарттарын білдіреді. Бұл - компанияға немесе бизнеске салынған инвестициялардың тұрақтылығы мен әлеуметтік әсерін бағалаудың үш маңызды критерийі. Дәл осы критерийлер компаниялардың болашақтағы қаржылық көрсеткіштерін жақсырақ анықтауға көмектеседі. Көбінесе инвесторлар компанияға инвестиция салу туралы шешім қабылдағанда, оның қоғамға және экологияға әсерін ескереді.
Сыртқы нарықтардағы бәсекелестік жергілікті нарыққа қарағанда жоғары, сондықтан тиімді корпоративтік мәдениет, басқару жоғары бәсекеге қабілетті өнімдер мен қызметтерді құру үшін амбициялар мен жұмыс стандарттарының деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Мысалы, "Теңізшевройл" (ТШО) сияқты ірі алыптардың қамтушысы болу үшін жетілген корпоративтік мәдениеті бар компания болу керек. Ал ТШО көп жағдайда өз қамтушыларына бағыт сілтеп отырады. Өйткені, компанияның барлық саясаты мен рәсімдері гендерлік немесе этникалық тегіне, жынысына, жасына, білімі мен мәдениетіне қарамастан, барлық қызметкерлерге тең мүмкіндіктер беруге бағытталған. Ұжымда барлығы бір-бірін толықтырады.
Үздіксіз жетілдіру;
Еңбек қауіпсіздігі;
Жасыл - ресурстарды ұқыпты тұтыну, экологиялық қауіпсіздік;
Даму және инновация;
Гендерлік теңдік.
1. Еңбекті қорғау мәдениеті;
2. Жұмыс орны мен қызметтік үй-жайларды ұйымдастыру мәдениеті;
3. Сапаны бақылау мәдениеті;
4. Үздіксіз жетілдіру мәдениеті;
5. Қамтушылармен қарым-қатынас орнату мәдениеті;
6. Тәуекелдерді басқару мәдениеті;
7. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі.
Сонымен, мыңдаған қамтушы компаниялар халықаралық компаниялардың ережелерін сақтай отырып, өздерінің корпоративтік мәдениетін дамытады, демек, бүкіл салалар дамып, олардың өкілдері жаһандық нарықтарға шыға алады.
