"Тенгизшевройл" мен Tengrinews.kz сайтының "Бизнес-мектеп: Ірі мұнай-газ саласына қамтушы болудың жолы қандай? " бірлескен жобасы аясында алдыңғы кейстерде біз мұндай компаниялардың сатып алуға қатысу тәртібі, не нәрсеге ерекше назар аудару керек, қандай дағдыларды дамыту және игеру қажеттігі туралы әңгімеледік. Бұл мақалада әлеуетті қамтушылардың тендерлерге қатысқан кезде жиі жіберетін негізгі қателіктерін қарастырамыз.
Тендерге қатысуға мұқият дайындалу керек. Біріншіден, ыңғайлы сатып алу платформасын табу керек: мейлі ол электрондық сауда алаңы (ЭСА), электрондық биржа немесе қамтушылардың тәуелсіз дерекқоры болсын, оны егжей-тегжейлі зерттеу қажет.
Қазақстанда олардың саны он шақты мысалы, алаңдардың тізімін мына жерден көруге болады, немесе мұнда.
Мемлекеттік мекемелер тендерлерді "Мемлекеттік сатып алу" платформасында, ал жер қойнауын пайдаланушылар NADLoC, SPOD және т. б. сияқты өз платформаларында өткізетінін ажырата білу қажет. Мысалы, "Теңізшевройл" (ТШО) қамтушылардың ішкі базасымен және оператор-мұнай-газ компаниялары үшін жалпыға бірдей ALASH базасымен жұмыс істейді, оған мына сілтеме бойынша тіркелуге болады: АЛАШқа тіркелу (alash-kz.com). ҚР Энергетика министрлігінің жер қойнауын пайдаланушылардың есептерін қабылдау жүйесі де қолжетімді (http://spon.energo.gov.kz/ ), онда қамтушы өзінің өнімі, жұмысы, қызметі туралы мәліметтері бар сауалнаманы орналастыра алады, ал тапсырыс беруші қамтушылар туралы ақпаратты көре алады және оларға өткізілетін сатып алулар туралы хабарлай алады.
Платформалардың әрқайсысының өз талаптары мен ережелері бар. Сарапшылар қамтушыларға барлық ықтимал сауда алаңдары мен ресурстарын мұқият зерттеп, мүмкіндігінше көбірек тіркелуге кеңес береді. Себебі бұл сатып алуға қатысу мүмкіндігін және нәтижесінде жеңіске жету мүмкіндігін арттырады.
KPMG Caucasus and Central Asia консалтингтік компаниясы өкілдерінің, сатып алуды және жеткізу тізбегін оңтайландыру жөніндегі консалтинг тобының басшысы Тимур Ахметов пен топтың аға сарапшысы Нұриден Мұқашевтің айтуларынша, сатып алуға дайындық кезеңінде жеткізушілердің бірінші негізгі қателігі:
1. Тендерлік алаңдарды және олардың ерекшеліктерін жеткіліксіз зерделеу болып табылады.
2. Екінші қателік, әдетте, осы онлайн платформаларға тіркелу барысында провайдер техникалық қате есептеулерге жол берген кезде пайда болады, мысалы:
KPMG Caucasus and Central Asia сарапшысы Нұриден Мұқашев қамтушылардың өтінім беру кезінде жіберетін бірқатар елеулі қателіктерін анықтап айтып берді. Ең жиі кездесетін қателік - қате рәсімделген өтініш:
Құжаттардағы сәйкессіздіктер негізінен төмендегідей болады:
Уәкілетті өкілдің/қол қоюшының кандидатурасы.
Жеткізуші өлшем бірліктерін көрсетуді ұмытып кетеді, сандарды жазғанда қателіктер жібереді, нақты қандай параметр туралы айтып отырғанын нақтылауды ұмытып кетеді;
Тапсырыс берушінің техникалық тапсырмасын үстірт зерделеу және соның салдарынан өз мүмкіндіктерін артық бағалау;
Мысалы, келісімшарттың шарттары бойынша жұмысты орындау үшін лицензия қажет екендігі анықталды, ал сізде ол болмай шықты;
Тендерге қатысуға соңғы сәтте, лотты жапқанға дейін 2-3 күн бұрын дайындалу.
Сіз барлық қағазбастылыққа толы қиын кезеңдерден өткен сияқтысыз, енді сатып алу рәсімі немесе сауда-саттық өткізілетін Х-күн келді. Бірақ мұнда да жаңадан бастаушылар жиі жіберетін негізгі қателік бар, оны "кері қарай бір шегініс" деп атайды.
Бәсекелестердің бағасынан асып түсуге тырысып, қамтушы өзінің бағасын ең төменгі шегіне дейін түсіреді. Мұндай жағдайда бұл келісімшарттың оған тиімсіз болуы немесе тіпті шығынға батып қалуы мүмкін екенін түсінбейді. Бұған жол бермеу үшін сіз одан әрі түсе алмайтын ең төменгі бағаны алдын-ала есептеуіңіз керек. Оңтайлы бағаны өтініш бергенге дейін есептеп қойғаныңыз абзал.
Бағаның жоғарылауына байланысты қамтушыны нарықта бәсекеге қабілетті ете алмайтын жағдайлар.
Ірі мұнай-газ саласының тапсырыс берушілерімен жұмыс кезінде қателіктер жібермеу үшін қамтушылар нені білуі керек
1. Жеткізу мерзімдері мен көлемдерін сақтамау;
2. Жеткізілетін тауардың сапа деңгейінің шарт талаптарына сәйкес келмеуі;
3. Ұсынылған банк кепілдігінің немесе шарттың орындалуын қамтамасыз етудің сәйкес келмеуі (егер көзделсе).
Бұл - қамтушы компаниялардың тендерлерге қатысу кезіндегі негізгі қателіктері. Ең бастысы, платформаның ережелері мен тәртібін білмеу, сондай-ақ құжаттардың сәйкес келмеуі салдарынан қамтушы жосықсыздар тізіліміне еніп кетеді.
Бұл - қандай да бір себептермен қара тізімге енген компаниялар туралы ақпарат. Айта кету керек, бұл тізім ашық және оны кез келген тапсырыс беруші көре алады. Мына сілтеме арқылы кіріп, онымен танысып, өз компанияңызды тексере аласыз.
Жосықсыздар тізімі келесі қамтушылар кіре алады:
1. Конкурстық құжаттаманың біліктілік талаптары мен шарттарына сәйкес келмейтіндер не тендерді ұтып алуға мүмкіндік берген осындай талаптарға сәйкестігі туралы дәйексіз ақпарат бергендер;
2. Конкурста жеңіске жеткен, бірақ тапсырыс берушімен шарт жасасудан жалтарғандар;
3. Шарт бойынша өз міндеттемелерін мүлдем орындамағандар немесе сапасыз орындағандар.
Қара тізімге енген қамтушы бұл жерде екі жыл тұрады және сатып алуға қатыса алмайды.
Көптеген қателер қамтушылардың онлайн платформалардың қызметтік және техникалық мүмкіндіктерін ескермеуінен туындайды. Сарапшылар жиі кездесетін қателіктердің себептерін атады:
ДК-ді жеткіліксіз меңгеруі;
Тапсырыс берушінің сатып алу туралы нормативтік-құқықтық және реттеуші құжаттарына енгізілген өзгерістер туралы білмеу;
Құжаттар тізбесін дайындау үшін білімінің немесе сараптаманың жеткіліксіздігі;
Қамтушылар штатында бейінді сарапшылардың жетіспеушілігі;
Тапсырыс берушінің жоспарланған және өткізілетін сатып алулар туралы онлайн-ресурстарына уақтылы мониторинг жүргізбеуі;
"Өтінім берейік, әрі қарай көре жатармыз" тәсілі. Бұл тәсіл көбінесе компанияның жосықсыз қамтушылар тізіліміне ену қаупін тудырады;
Тендерге сәтсіз қатысу себептерін талдаудың және бәсекелестердің ұсыныстарын талдаудың болмауы.
Сатып алуға қатысар алдында сарапшылар кеңесіне құлақ түріңіз:
1. Қызметкерді жалдамас бұрын немесе сатып алуға қатысу үшін мамандандырылған компанияға хабарласпас бұрын, нарықты талдау қажет:
Яғни сіздің қызмет салаңыздың қызметтері/өнімдері қаншалықты жиі сатып алынады, олардың қаншалықты сұранысқа ие екендігі, сондай-ақ сатып алу сомаларын бағалау қажет;
2. Мемлекеттік мекемелердің, ұлттық компаниялардың ағымдағы жылға арналған сатып алу жоспарларын қарау және соған байланысты өз жоспарын жасау;
3. Өз өнімдеріңіздің, жұмыстарыңыздың, қызметтеріңіздің нарықтағы құнын бағалаңыз
Өйткені сапалы өнімді, жұмысты, қызметті қолайлы бағамен бере алған қамтушы жеңеді;
4. Өткен сатып алуларды зерделеу
Негізгі бәсекелестерді анықтау, олардың құнын, ең бастысы, сатып алуларға қатысу кезінде бәсекелестер жіберген негізгі қателіктерді зерделеу;
5. Ұйымдастырушы ұсынатын сатып алу құжаттамасын талдау.
Осыдан кейін ғана сатып алу рәсіміне қатысуға өтінім беру туралы шешім қабылдауға болады.
Сондай-ақ, KPMG Caucasus and Central Asia тобының жетекшісі Тимур Ахметовтың пікірінше, жоғарыда аталған қателерді азайтудың ең тиімді әдісі ағымдағы және әлеуетті қамтушылардың штаттық персоналын үздіксіз кәсіби дамыту және оқыту болып табылады.
Мұндай іс-шараларды қамтушылардың ішкі күштерімен, ірі салалық компаниялармен дербес немесе халықаралық инвесторлардың қолдауымен, мемлекеттің қолдауымен ұйымдастырып, өткізуге болады;
Мысалы, тендерге қатысу кезеңінде интернеттің болмауы немесе электр қуатын өшіру сіздің бар ынта-жігеріңізді бұзуы мүмкін. Қосалқы нұсқаларды да қарастырып, дайындап қойыңыз;
Өтінім беру және тендерге қатысу үшін жауапты, алдын ала дайындалған менеджерді тағайындаңыз;
бастапқы кезеңде сізге көмектесетін маманды шақырыңыз;
Құжаттарды ешқашан сауда-саттық күні немесе өтінім берудің соңғы күнінде жүктемеңіз.
Олар заңнамада көрсетілген және сауда-саттықтың түріне байланысты болады. Бұл қарыздың болмауы, жұмыс тәжірибесі, т.б. болуы мүмкін.
Талаптар конкурс құжаттамасында жазылады. Барлық талаптарға сай болуы үшін қағаздарды мұқият оқып шығыңыз.
Қағаздар дұрыс нысанда жасалуы керек және қажет болған жағдайда заңгер бекітуі керек.
Бұл тапсырыс берушінің шотына салынған кепілдік ақшалай жарна немесе банктік кепілдік болуы мүмкін.
