Компанияңызды экспортқа қалай дайындауға болады, қандай сертификаттар қажет және қамтушы нені ескеруі керек? "Бизнес-мектеп: Ірі мұнай-газ саласына қамтушы болудың жолы қандай?" бірлескен жобасы аясында сіз қазақстандық кәсіпкерлердің нені білуі керек екенін біле аласыз.
Сыртқы нарыққа шықпас бұрын, сарапшылар кәсіпкерлерге өз тауарлары мен қызметтерін ішкі нарықта өткізуді реттеуге кеңес береді, ал ең бастысы – ірі компаниялардың болашақ жобаларын оларды әзірлеу кезеңінде-ақ зерттей білуді үйрену.
Қазақстандық қамтушылар мұны қалай жасауы керек?
Жобаға дайындық – бұл ұзақ процесс, әрқашан алдын ала жұмыс жүргізіледі, ірі жобаларға қатысты Үкімет деңгейінде талқылау жүреді. Жаңалықтарды бақылаудың, ақпаратты талдай білудің және сыни тұрғыдан бағалаудың маңызы зор. Операторлар әдетте компанияның ішкі саясатын ұстанады, сондықтан алдағы жобалар туралы ақпарат алдын ала жария етілмейді. Мысалы, ТШО нарықты ынтымақтастықтың барлық ықтимал мүмкіндіктері туралы хабардар ету үшін сыртқы веб-сайтта жыл сайынғы келісімшарттар мен сатып алу жоспарын жариялайды. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің интернет-ресурсында http://spon.energo.gov.kz сілтемесі бойынша біз тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алудың жылдық, орта мерзімді бағдарламасын орналастырамыз, – дейді "Теңізшевройл" компаниясының сыртқы және ішкі мүдделі тараптармен өзара іс-қимыл жөніндегі қазақстандық қамтуды дамыту тобының жетекшісі Олжас Лукманов.
Дәл осы жерде ТШО өзінің әлеуетті бизнес-серіктестерін табады. Мұнда жеткізушінің аккаунты тіркелген күннен бастап 1 жыл бойы жарамды. Егер қандай да бір өзгерістер болса, қамтушы аккаунттың жарамдылық мерзімі аяқталуына 30 күн қалғанда аккаунттың деректерін жаңарту қажет екендігі туралы жүйелік хабарлама алады. Нысанды толтыру кезінде жеткізуші SEOI "Веб-нысандағы" қолжетімді "ТШО тауарлары мен қызметтерінің номенклатурасы" тізімінен тауарлар мен қызметтерді таңдауы тиіс.
Қызметтердің/тауарлардың дұрыс және өзекті кодтарын көрсету маңызды, өйткені дерекқормен жұмыс істеу кезінде қамтушыларды іздеу кодтар бойынша жүзеге асырылады. Егер ТШО өнім беруші таңдаған тауарларға және/немесе қызметтерге қызығушылық танытса, ТШО өкілдері оған SEOI "Веб-нысанда" көрсетілген байланыстар бойынша хабарласады.
Сондықтан қазіргі байланыс деректері көрсетілгеніне көз жеткізу керек. Алайда, "Веб-нысанды" тіркеу қамтушының алдын ала біліктіліктен өткенін немесе тендерге шақырылғанын білдірмейді.
Мысалы, ТШО компанияның тиісті өнімдер мен қызметтерге болашақ стратегиялық қажеттіліктерін жүзеге асыру үшін бизнестің түрлі секторларында әріптестік мүмкіндіктерін іздеу мақсатында жергілікті бизнес-қоғамдастық өкілдерінің қатысуымен форумдар мен семинарлар өткізеді. Бұдан басқа, ТШО нарықты өз жобалары, қажеттіліктері туралы хабардар ету үшін, сондай-ақ мұнай-газ саласында қызмет көрсететін жаңа өнімдер мен жаңа компаниялардың пайда болуы туралы хабардар болу үшін барлық салалық іс-шараларға үнемі қатысады, – деп атап өтті Олжас Лукманов.
Егер біз саладағы әріптестеріміздің қамтушының жұмысын жоғары бағалайтынын көрсек, онда біз үшін бұл жеткізушінің біздің компаниямен ұзақ мерзімді перспективада қажетті сапа деңгейіне төтеп бере алатынын көрсетеді. Қазақстандық компаниялар өз имиджін көтеру жолында жұмыс істеуі керек деп санаймыз. Бұл басқа қамтушылардың қасында ерекшелеп тұрары анық. Іскерлік бедел – бұл материалдық емес актив, оны әрдайым есте ұстаған жөн, – деп кеңес береді Олжас Лукманов.
Сіздің нарық өзіңіз үшін тарыла бастағаны – оның аясын кеңейтетін уақыт жетті деген сөз. Егер сіз шетелдік нарыққа шығам деп шешсеңіз, онда үлкен нарықтың сұранысына сай өзгеруге дайын болыңыз.
Кәсіпкер Қазақстанда қалай табысты болып, шетелдік нарыққа шыға алады?
Қазақстанда ісін жаңа бастаған экспорттаушыларға мемлекеттік қолдаудың көптеген қаржылық және қаржылық емес шаралары ұсынылады. Оларды екі оператор ұсынады: QazTrade АҚ сауда саясатын дамыту орталығы және KazakhExport экспорттық сақтандыру компаниясы.
Егер QazTrade шаралары туралы айтатын болсақ, онда біз сұраныс бойынша нысаналы нарықтарды зерделеуді, экспорттық қызметтің негіздерін оқытуды, акселерациялық бағдарламаларды, экспорттаушылардың шетелдік көрмелер мен сауда миссияларына қатысуын ұйымдастыруды, маркетплейстерге шығаруды және шетелде экспорт пен жарнама кезінде жұмсалған шығындардың 80 пайызына дейін өтеу, т.б. бизнеске арналған көптеген қызметтерді ұсынамыз, – дейді Qaztrade АҚ Халықаралық нарықтардың талдау департаментінің директоры Өжет Шегірбаев.
Бұған оқыту және компанияны сыртқы нарықтарға шығарудың қадамдық жоспары кіреді. Осылайша, акселераторға қатысушы компанияларға мыналар көмектеседі:
Өнімдер сұранысқа ие болатын мақсатты нарықтарды анықтаңыз;
Тауарлар мен қызметтерді әлеуетті сатып алушыларды табу;
Тауарды импорттаушы елдің стандарттарын алуға дайындау;
Келісімшарт мәтінін жасаңыз;
Мақсатты нарықтарға шығудың жол картасын пысықтау;
Тікелей B2B келіссөздерін ұйымдастырыңыз;
Оңтайлы логистикалық маршрутты анықтаңыз.
Экспорттау үшін елді таңдау, ең алдымен, өнімнің дайын болуына байланысты.
Мынадай жағдайлар болады: жас жігіттер келіп, Еуропаға тауар экспорттағысы келетінін айтады, бірақ әзірге өнімі де, өндірісі де жоқ. Немесе мынадай жағдайлар болады: тауарлары мен құжаттары бар, бірақ, өкінішке орай, қаптамасы мен орауы белгілі бір нарыққа сәйкес келмейді. Осындай жағдайларды болдырмау мақсатында QazTrade өзінің "экспорттық акселераторын" іске қосты, оның шеңберінде кәсіпорын өзінің қуаты мен тауарларының толық диагностикасын ғана емес, сонымен қатар өзінің күшті және әлсіз жақтарын көрсете отырып және оны түзетіп немесе күшейтіп, сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілетті бола алатын дербес жол картасын алады, – дейді Өжет Шегірбаев.
Акселераттау бағдарламасының арқасында 2023 жылы қазақстандық тауарлар үшін шетелдік нарықтардың тізбесі айтарлықтай кеңейеді. Қазақстандық тауар өндірушілерге Ресей, Қытай, Өзбекстан, Әзірбайжаннан басқа Түркия, Сауд Арабиясы, БАӘ және Вьетнам нарықтары ұсынылатын болады.
Сарапшылар нарықты талдап, жаһандық азық-түлік пен шикізат тапшылығы, сондай-ақ негізгі тауарлар өндірісінің төмен деңгейі алдағы екі жылда сақталады деген қорытындыға келді. Осыған байланысты әлемдік сұранысты пайдаланып, кейбір тауарлардың экспортын ұлғайту қажет. Олар төмендегі кестеде көрсетілген.
Өңделген тауарлардың экспортын кеңейту бойынша қабылданған шараларға қарамастан, Қазақстан әлі де негізінен шикізат тауарларын экспорттайды.
Базалық тауарлардың әлемдік бағасының күрт өсуі Қазақстанды негізгі бенефициарлардың біріне айналдырды.
Өндіріс пен экспорт көлемін ұлғайта отырып, азық-түлікке, энергоресурстар мен шикізатқа әлемдік сұраныстың артуын пайдалану қажет.
Азық-түлік пен шикізаттың жаһандық тапшылығы, сондай-ақ негізгі тауарларды шығарудың төмен деңгейі 2023 және 2024 жылдары сақталады деп болжануда.
526 миллион доллар
612 миллион доллар
240 миллион доллар
612 миллион доллар
80 миллион доллар
56 миллион доллар
65 миллион доллар
65 миллион доллар
28,5 миллион доллар
46 миллион доллар
40 миллион доллар
502 миллион доллар
62 миллион доллар
25,5 миллион доллар
QazTrade АҚ сауда саясатын дамыту орталығының бағдарламаларына кез келген тауар өндіруші немесе қызмет көрсетуші қатыса алады. Бұл ретте меншікті өндірістік базаның және өндірілетін өнімге тауардың шығу тегі туралы сертификаттың ("СТ-KZ" нысанындағы тауардың шығу тегі туралы сертификаттың) болуы міндетті. Мүше болу үшін export.gov.kz сайтына тіркеліп, өтініш беру керек.
Сыртқы нарыққа шығу жеткілікті дайындықты, нарық туралы да, өнімінің әлеуеті туралы да тиісті білім алуды талап етеді.
Осыған байланысты, сараптамалық материалдар ұсына отырып, QazTrade тұрақты негізде сыртқы нарықтарға шығу бойынша материалдар мен қадамдық нұсқаулықтар дайындайды. Олар қолжетімді, @exportgovkz телеграм-арнасында да, export.gov.kz бірыңғай экспорттық порталының дайын зерттеулер бөлімінде танысуға болады. Сондай-ақ, бизнесмендердің экспорттаушыларға арналған @exportgov арнайы телеграм-чатына жазуға және Қазақстанның жұмыс істеп тұрған қамтушыларынан кеңес алуға мүмкіндігі бар.
